Balkonlarımızı Baharat Bahçesi Yapalım

Bu yazımız Buğday Derneği Ekolojik Yaşam Rehberi 11. sayısında yayımlanmıştır.

BALKONLARIMIZI BAHARAT BAHÇESİ YAPALIM

Mutfaklarımızda kullanacağımız kadar baharatı evde yetiştirmek mümkün mü? Evde hangi baharat bitkilerini nasıl yetiştirebiliriz? Yetiştirdiğimiz bitkilerimizi nasıl kurutup kullanıma hazır hale getirebiliriz?

Bitkiler karşılıksız paylaşır

Bitkiler karşılıksız hep paylaşıyor. İnsanoğlunun hoyratlığına, almadan vermeyi bilememesine inat verme telaşındalar.

Öncelikle tohumları temin etmemiz gerekiyor. Burada anlatacağımız türlerin tohumlarını veya fidelerini kolaylıkla internet üzerinden  de temin edebiliriz.

Bir küçük bahçe, yoksa küçük bir balkon o da yoksa pencelerimizin önü bu bitkilerimizi büyütmek için yeterli alanlar. Biraz orman toprağı, dikeceğimiz alanın ölçüsüne göre yayvan ve derince saksı, budama makası, küçük el küreği işimizi kolaylaştırmaya yetecektir.

 

BİR TUTAM BİBERİYE

Hoş kokusu, mor açan çiçekleri ile tanırız. 2 metreye kadar boylananlarına rastlarız. Latince adıRosmarinus “deniz nemi” anlamındır. Bu sebeple en iyi, güzel biberiyelere deniz kenarlarında rastlarız.

Bolluğun, bereketin, başarının simgesidir biberiye.

 

Uzun yıllar yaşar.

Tohumlarından çoğaltabileceğimiz gibi dallarından alacağımız çelikleri köklendirerek de biberiyenizi çoğaltabiliriz.  Mart-Nisan, Temmuz-Ağustos, Ekim-Kasım dönemleri olmak üzere 3 farklı dönemde alınan sürgün çelikleri kum torf karışımından oluşan toprak içinde köklendirilir.

Piyasadan kolaylıkla fidesini ve tohumu temin edebiliriz. Eğer fide aldıysak fide boyuna uygun ölçüde bir saksıya dikmeliyiz. Boylanmasına göre saksısını daha büyüğü ile değiştirmemizde fayda var.

Çiçek açma zamanında yapraklarını toplayıp gölgede kurutabiliriz. Bu yapraklarından ayrıca uçucu yağı ve ekstresi elde edilir.

Antik Roma’da öğrenciler biberiyeden yaptıkları taç ve halkayı başlarına ve boyunlarında taşıyarak hafızalarını zinde tutmak istemişlerdi. Biberiye günümüzde de konstrasyon sağlayıcı olarak kullanılmaktadır. Bu amaçla çalışmalarında aroma lambalarında biberiye yağı yakılabilir. Bazı araştırmacılar biberiye yağının hafızayı kuvvetlendirdiğini tespit etmişlerdir.

Hazmı kolaylaştırıcı, toksinleri atıcı, konsantrasyon sağlayıcı, ağrı kesici, hafıza güçlendirici olarak, demleyerek hazırladığınız çayını içebilirsiniz.

Mutfaklarınızda, et (tavuk, kırmızı et, balık..) ve sebze (patates, kabak, domates..) yemekleri, omlet, çorba, sos ve salatalar için güzel bir baharat bitkisidir. Etleri marine etmede kullanabilir; zeytinyağına aroma vermek için bir dal taze biberiyeyi zeytinyağı şişesine koyabilirsiniz. Hoş kokusundan faydalanmak için kuru dallarını yakarak tütsü olarak değerlendirebilirsiniz.

 

BİR TUTAM FESLEĞEN

Kokusuyla ve tadıyla tanıdığımız en kıymetli bitkilerimizdendir.

Bir yıl yaşar.

Tohumlarından kolaylıkla çoğaltabiliriz. Güneşi tam alan yerlerde kısa zamanda tohuma kaçacağından yarı gölge yerlere dikmeliyiz. Mart Nisan ayları tohumlarının ekimi için uygundur. Fide olarak ta kolaylıkla temin edebiliriz.

Baharat olarak kullanacaksak, taze dallarını toplayıp gölgede kurutabiliriz. Çayını yapacaksak çiçekleri açarken, topraktan 5 cm yukarıdan biçilerek toplayabiliriz.

Önceleri evin dışarısına konulan fesleğen genç kızların talip aradıklarının ilanı olarak yorumlanmış, aşkın simgesi olarak görülmüş ve erkekler aşklarını fesleğenle ifade etmişler.

Günümüzde yapraklarından elde edilen uçucu yağı (esansı, ruhu) da sevgi ve muhabbeti arttırmak için tavsiye edilir.

Yatıştırıcı, iştah açıcı, midevi etkileri için çayı tavsiye edilir.

Akdeniz mutfağının vazgeçilmezlerindendir. Salata, sebze yemekleri (kabak, ıspanak, enginar, fasülye, lahana, bezelye, patates vb.) pizza, et, çorba, pilav gibi geniş yelpazede mutfakta değerlendirebiliriz. Sivrisinekleri kaçırmak için pencere önüne konulur.

 

 

BİR TUTAM DEFNE

Kokusu, tadı, herdem yeşilliği ile tanırız. Akdeniz bitkisidir.

Uzun yıllar yaşar.

Tohumlarından yetiştirmesi güçtür. Ekim ayında 10 -12 cm uzunluğunda alına yumuşak odunsu çeliklerin İndol Bütirik Asit ile muamelesi ile köklendirilir. Piyasadan fidan olarak kolaylıkla temin edebiliriz. Saksıya dikeceksek en az 25-30 cm derinlikte, 40 cm çapta saksı tercih etmemizde fayda var. Akdeniz bitkisi olduğundan soğuklardan etkileneceğinden kış aylarından soğuklardan korumamız gerekir.

Yapraklarını yıl boyunca dökmediğinden her zaman taze olarak kullanabiliriz. Kurutmak istersek yapraklar toplandıktan sonra gölgede kurutup ışığa maruz kalmayacak bir ortamda muhafaza edebiliriz.

Terletici, antiseptik ve midevi olarak kullanılır. Yapraklarından elde edilen uçucu yağ haricen zeytinyağında seyreltilerek ağrı kesici olarak kullanılır. Tohumlarından elde edilen sabit yağ saç bakımında dökülmelere karşı kullanılır.

En çok Fransız mutfağında kullanılır. Etlerde (özellikle balık), türlü, güveç, kızartma, börek, turşu, sebze yemekleri (soğan, kabak), baharat karışımları ve yumurta ürünlerinde kullanılır.

 

 

BİR TUTAM ÇÖREKOTU

Tohumlarının kendine has aromasıyla tanırız.

Bir yıl yaşar.

Tohumlarıyla kolayca yetiştirebiliriz. Tohumlarını aktarlardan veya tohumculardan temin edebiliriz. Tohumları, yayvan bir saksıya adet veya bahçeye serpiştirerek ekebiliriz. En iyi verimi bahçede alabiliriz. Gösterişli çiçekleri ile de yetiştirilebilecek bir bitkidir.

Çiçeklendikten sonra kapsül oluşur. Kapsül tam kuruduğunda içerisi açılarak çörekotu tohumları çıkarılır. Serilip tam kuruması sağlanır bir kavanozda muhafaza edilir.

Tohumlarından soğuk sıkım yöntemiyle değerli bir yağ elde edilir. İlaç, gıda ve kozmetikta kullanılır.

Kuvvet verici, uyarıcı, adet söktürücü, süt arttırıcı olarak kullanılır.

Baharat olarak Ortadoğu ve Hindistan’da daha çok kullanılır. Mutfakta en çok hamur işlerinde aranan bir baharattır. Peynirle de güzel bir uyum sağlar ve bu şekilde kullanımı da Doğu bölgelerimizde yaygındır.

 

 

Nazım Tanrıkulu